You are entitled to your own opinion but not your own facts, λένε πολλοί όταν αναφέρονται στο θέμα των εμβολίων. Εννοούν φυσικά ότι δεν μπορούν να παρουσιάζονται δημοσίως (π.χ. σε ιατρικά περιοδικά, εφημερίδες, και άλλα μέσα) οι θέσεις υπέρ και κατά των εμβολίων σαν να είναι δύο διαφορετικές, ισότιμες “απόψεις”. Η μία στηρίζεται σε πληθώρα επιστημονικών δεδομένων (μάλλον όσο καμμία άλλη ιατρική πρακτική) ενώ η άλλη σε πληθώρα αβάσιμων ή ξεκάθαρα ψευδών ισχυρισμών (που καταχρηστικά τους αναφέρουμε πλέον ως fake news). Οι επιστήμονες υγείας σκίζουν τα πτυχία τους όταν ακούν κάποιον να αμφισβητεί την ασφάλεια ή/και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων. Επιστήμονες γαρ, στηρίζονται σε facts. Και καλά κάνουν σε γενικές γραμμές (άλλο αν η αμφισβήτηση είναι η κινητήρια δύναμη της επιστημονικής προόδου και φυσικά και κάθε επιτυχούς ιστορίας βελτίωσης εμβολίων – και τέτοιες έχουμε πολλές).
[Σημ. Καλό είναι να γίνει εδώ ένας διαχωρισμός μεταξύ των αντιεμβολιαστών, δηλ. όσων δημοσίως και κατ’ εξακολούθηση συνωμοσιολογούν για τα εμβόλια, και των απλών ανθρώπων/γονέων που στέκονται στην προσωπική/οικογενειακή τους ζωή με σκεπτικισμό, ανησυχία, και ενίοτε και καχυποψία έναντι των εμβολίων – καμμία σχέση μεταξύ τους.]
Παρά την εκπληκτική διαχρονική επιτυχία των εμβολίων στην προάσπιση της δημόσιας υγείας (ή καλύτερα, λόγω αυτής), η πραγματικότητα είναι ότι πλέον, στον δυτικό κόσμο, με δεδομένο τον επιπολασμό των παραγόντων κινδύνου, η μεγαλύτερη απειλή για την δημόσια υγεία είναι αυτή της κακής/ανθυγιεινής διατροφής (βλ. ενδεικτικά Lancet, Global burden of disease). Παράλληλα, το ίδιο φαίνεται ότι ισχύει και για την υγεία του πλανήτη μας. Πράγματι, η σύγχρονη διατροφή μας αποτελεί στις περισσότερες μετρήσεις τον κυριότερο παράγοντα ανθρώπινης δραστηριότητας που σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με την κλιματική αλλαγή και την υπέρμετρη (πέραν από τον βαθμό δηλαδή που μπορούν να ανανεωθούν) χρήση πόρων. Και όσο για αυτούς που δηλώνουν και πραγματικά αισθάνονται φιλόζωοι (δηλ. όλοι μας φαντάζομαι), τι να πει κανείς, τα δισεκατομμύρια των “παραγωγικών” ζώων, που δημιουργούνται και θανατώνονται κάθε χρόνο, και που δεν έχουν απολύτως καμμία διαφορά από τα κατοικίδιά μας, μιλάνε από μόνα τους.
Προκαλεί λοιπόν εντύπωση που πολλοί επιστήμονες υγείας, την ίδια στιγμή που ξιφουλκούν εναντίον των αντιεμβολιστών, εμφανίζονται αμήχανοι μπροστά στην διαφορετικότητα ενός μικρού αλλά ολοένα και αυξανόμενου μέρους του πληθυσμού που, με βάση τα παραπάνω, έχει ελεύθερα επιλέξει να αποκλείσει πλήρως τα ζωικά από την διατροφή του. Η αμηχανία αυτή πολύ συχνά εκδηλώνεται με μία επιστημονικοφανή κινδυνολογία. Αυτό όμως έρχεται σε αντίθεση με όσα ξεκάθαρα αναφέρουν όλοι (μα όλοι) οι αξιόπιστοι διεθνείς οργανισμοί υγείας καθώς και με τα επιστημονικά δεδομένα στα οποία στηρίζουν τις οδηγίες τους τέτοιοι οργανισμοί. Γιατί όμως τέτοια αμηχανία από τους επιστήμονες υγείας; Κανένας δεν τους υποχρέωσε να εκφράσουν άποψη για ένα θέμα που δεν γνωρίζουν. Κανένας δεν περιμένει να πουν μπράβο ή να ενθαρρύνουν την φυτοφαγία ως μία από τις καλύτερες (αν όχι την καλύτερη) εναλλακτικές που απαντά αρκετά πειστικά σε όλα τα θέματα παραπάνω (δημόσια υγεία, κλιματική αλλαγή, περιβάλλον, βιώσιμη ανάπτυξη, στάση προς τα ζώα). Όχι ότι δεν θα ήταν όμορφο να δει κανείς επιστήμονες ή/και επαγγελματίες υγείας να πρωτοστατούν και στην Ελλάδα με το ανοικτό μυαλό και την ανοικτή καρδιά τους… Ενώ όμως έχουν την δυνατότητα να κινηθούν σε ένα μεγάλο εύρος αντιδράσεων που να μην είναι απόλυτες στην αντίθεσή τους προς τη φυτοφαγία, εν τέλει δεν το επιλέγουν (γιατί το απλό “δεν γνωρίζω το θέμα” να είναι τόσο ξένο για τους ιατρούς, πότε μαθαίνουμε στην εκπαίδευσή μας να είμαστε τόσο απόλυτοι, τόσο ξερόλες…)
Και έτσι, βλέπουμε το παράδοξο, επαγγελματίες υγείας που στο θέμα των εμβολίων υποστηρίζουν με πάθος αυτό που δεχόμαστε στην παρούσα στιγμή ως επιστημονική αλήθεια, στο θέμα της φυτοφαγίας να υποστηρίζουν με το ίδιο πάθος ακριβώς το αντίθετο, δηλ. επιστημονικές ανακρίβειες και αβάσιμες (στην γενίκευσή τους) κινδυνολογίες. Έτσι όμως ασκούν αυτό που στο παρελθόν έχω αναφέρει ως ιατρικό εκφοβισμό (medical bullying) και φυσικά δεν πείθουν ότι σταθερό κίνητρό τους είναι η evidence based medicine. Και φυσικά, αυτό που καταφέρνουν με την ασυνέπειά τους είναι να μην γίνονται πειστικοί ακόμη κι εκεί όπου τα facts (τυχαίνει να) τους επιβεβαιώνουν. Έτσι όμως δεν προσφέρουν, στην πράξη, καλές υπηρεσίες ούτε στο θέμα της διατροφής αλλά ούτε και στο θέμα των εμβολίων, δεν προσφέρουν εν τέλει καλές υπηρεσίες στην δημόσια υγεία συνολικά.
Εν τέλει το μόνο κοινό που έχει η στάση τους και στις δύο περιπτώσεις – των εμβολίων και της φυτοφαγίας – είναι ότι υπερασπίζονται όχι την ορθή επιστημονική άποψη με τα υπάρχοντα δεδομένα (αυτό φαίνεται δυστυχώς να είναι τυχαίο όταν συμβαίνει), αλλά απλά την κυριαρχούσα (mainstream) στάση του γενικού πληθυσμού, μαζί με την μεροληψία (bias) και τα στερεότυπα που αυτή μπορεί να ενέχει. Όμως, έτσι, θα μπορούσε κανείς κακοπροαίρετος να σκεφτεί ότι εν τέλει η στάση τους δεν καθορίζεται με βάση επιστημονικά κριτήρια αλλά με βάση το πώς θα γίνουν πιο αρεστοί στο ευρύ κοινό (αρκεί να παρατηρήσει κανείς μόνο τον αριθμό και την θέρμη των αντιδράσεων σε αναρτήσεις κατά των αντιεμβολιαστών και κατά του veganism – σπάνε τα κοντέρ!). Αυτό όμως δεν λέγεται ιατρική αλλά λαϊκισμός, ιατρικός λαϊκισμός (medical populism). Και η ιατρική δεν συνάδει με έννοιες όπως εκφοβισμός και λαϊκισμός. Γιατί και τα δύο στηρίζονται στο ψέμα.
Κι όμως, λύση υπάρχει, και είναι εύκολη. Την επόμενη φορά που θα ερωτηθούν (ή θα αποφασίσουν αυθόρμητα να εκφράσουν άποψη) για την φυτοφαγία, θα μπορούσαν να είναι λίγο πιο συγκρατημένοι, για αρχή. Και το “δεν ξέρω το θέμα σε βάθος” είναι μία αξιοσέβαστη επιλογή. Αλλιώτικα, φοβάμαι ότι κινδυνεύουν να ακούσουν αυτό που οι ίδιοι συχνά επικαλούνται: “You are entitled to your own opinion but not your own facts, Doctor!”
Υ.Γ. Την ίδια στιγμή, για να καταλάβει κανείς έστω επιδερμικά προς τα πού πάει το θέμα, ο Economist δημοσιεύει video με τον τίτλο “What would happen if everyone went vegan by 2050?”, το οποίο ξεκινάει με ερευνητή από το Oxford University να αναφέρει:
“The environmental impacts of the food system are daunting. It’s responsible for about a quarter of all green-house gas emissions and uses about 70% of all fresh-water resources and it occupies about 40% of the Earth’s land surface.” και να συνεχίζει:
“If everybody went vegan by 2050 we estimated that the food related green-house gas emissions could be reduced by three-quarters.” και
“Two thirds of all agricultural land is used as pastures and …if people went vegan then that would be the size of the continent of Africa that would be freed.” και
“if the world went vegan by 2050 we estimated that premature mortality and all-cause mortality could be reduced by about 20%.” και
“we found that without large scale dietary changes towards more plant-based diets we would have a very slim chance of staying below dangerous levels of climate change.”
© Kostis Tsarpalis, April 2019