Κάποια χρόνια πιο πριν, αν μου έλεγε κανείς ότι θα με έλκυε ένα επιστημονικό πεδίο με το παραπάνω όνομα θα του έλεγα ότι απλά δεν με ξέρει καλά. Βεβαίως, το ίδιο θα του έλεγα αν μου έλεγε ότι θα είμαι φυτοφάγος και δεν θα καπνίζω. Πράγματι, όπως οι άνθρωποι (μπορούν και) αλλάζουν, το ίδιο ισχύει και με την επιστημονική έρευνα. Αλλάζει και ακολουθεί νέα μονοπάτια, ανάλογα με την έμπνευση κάποιων πρωτοπόρων ερευνητών. Η μελέτη της μικροβιακής χλωρίδος (δηλαδή των μη παθογόνων μικροβίων) του γαστρεντερικού μας και η σχέση της με την υγεία και την νοσηρότητα εμπίπτει (μεταξύ βεβαίως πολλών άλλων) στο πεδίο με τον παραπάνω όρο (δεν το μεταφράζω στα ελληνικά γιατί είναι προφανές ότι από τα ελληνικά προέρχεται…).
Πράγματι, είναι εντυπωσιακό ότι το πεδίο αυτό είναι εδώ και λίγα χρόνια ένα από τα πιο πολλά υποσχόμενα στις Ιατροβιολογικές Επιστήμες σε σχέση με την κατανόηση που μπορεί να μας προσφέρει για την παθογένεση νόσων καθώς και με τις πιθανές πρακτικές εφαρμογές που μπορεί να βρει στην κλινική πράξη (διαγνωστικά και βεβαίως θεραπευτικά).
Ενδεικτικά, οι διαφορές στον αριθμό και την ταυτότητα των μικρών μας φίλων που αποικούν τον γαστρεντερικό μας σωλήνα φαίνεται να μπορούν να εξηγήσουν (τουλάχιστον εν μέρει) γιατί η γέννα με καισαρική (κατά την οποία το έντερο του νεογέννητου αποικείται από μικροοργανισμούς του δέρματος) αυξάνει τον κίνδυνο για άσθμα, αλλεργίες, ακόμη και παχυσαρκία σε σχέση με την κολπική γέννα (κατά την οποία το έντερο του νεογέννητου αποικείται από εντερικά μικρόβια, πάντα μιλάμε για μη παθογόνα). Ή γιατί κάποιος άνθρωπος είναι παχύσαρκος ενώ κάποιος άλλος αδύνατος (ελέγχοντας για τους γνωστούς συγχυτικούς παράγοντες όπως διατροφή, άσκηση, κ.λπ.). Το ίδιο για την εμφάνιση δυσλιπιδαιμίας. Ή γιατί κάποιος υποφέρει από σοβαρή διάρροια ενώ ο διπλανός του μπορεί να παραμένει εντελώς ασυμπτωματικός παρά την έκθεσή τους στον ίδιο παθογόνο μικροοργανισμό. Ή ακόμη και για την ανάπτυξη παθήσεων όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας, η κατάθλιψη, ο αυτισμός, κ.ά. Ή (και επαναλαμβάνω όλα αυτά είναι μόνο ενδεικτικά) γιατί ένα φάρμακο σε κάποιον είναι αποτελεσματικό, σε κάποιον άλλον ουδέτερο, ενώ σε κάποιον τρίτο προκαλεί ανεπιθύμητες ενέργειες.
Με λίγα λόγια, η μικροβιακή χλωρίδα μας φαίνεται να σχετίζεται και να επηρεάζει κάθε φυσιολογική ή παθολογική διεργασία και μηχανισμό και σε κάθε ιστό και όργανο, σε βαθμό που μπορεί κάποια στιγμή να φτάσουμε να λέμε, “Δείξε μου τα γαστρεντερικά σου μικρόβια, να σου πω ποιος είσαι!”. Και πού να μιλήσει κανείς για το πιθανό θεραπευτικό δυναμικό. Ενδεικτικά και πάλι, μεταμόσχευση κοπράνων (εννοείται μαζί με τα μικρόβια χλωρίδος τους) σε άτομα με μικροβιακή διάρροια, από άτομα που παρά την έκθεση στο ίδιο μικρόβιο δεν νόσησαν, σταμάτησε την διάρροια στους πρώτους εντός 24ώρου!
Πρόκειται πραγματικά για πρωτοποριακές έρευνες, δημοσιευμένες τα τελευταία μόλις χρόνια σε εγκυρότατα περιοδικά για βασική έρευνα όπως το Nature, κάτι που από την άλλη δυστυχώς θα πει ότι η πρακτική εφαρμογή από αυτήν την γνώση μπορεί να απέχει ακόμη αρκετά χρόνια.
Δεν είναι ανάγκη όμως να είναι έτσι. Στο μεταξύ μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα. Ξέρουμε ότι επιλογές μας όπως οι αλλαγές στην διατροφή μας επηρεάζουν την μικροβιακή μας ταυτότητα. Στο δικό μου το μυαλό, δεν μπορεί παρά αυτό να αποτελεί έναν από τους βασικούς μηχανισμούς με τον οποίον ριζικές αλλαγές στην διατροφή μας (όπως π.χ. προς μία χαμηλή σε λιπαρά φυτοφαγική διατροφή με πλήρεις/ελάχιστα επεξεργασμένες τροφές) έχει φανεί να μειώνουν δραματικά την πιθανότητα εμφάνισης παραγόντων κινδύνου και παθήσεων όπως υπέρτασης, διαβήτη, παχυσαρκίας, δυσλιπιδαιμίας, στεφανιαίας νόσου, αγγειακών εγκεφαλικών, αλλά ακόμη και νεοπλασιών όπως καρκίνου του εντέρου, του προστάτη, του μαστού, όπως βεβαίως και επονομαζόμενων εκφυλιστικών νόσων όπως η γεροντική άνοια και η νόσος Alzheimer (και πολλά άλλα).
Άρα, και αυτό είναι το σημαντικό, όσο οι ερευνητές κάνουν την δουλειά τους, εμείς μπορούμε να επιλέξουμε έναν τρόπο ζωής που να επιτρέπει στην φύση να κάνει την δική της. Αυτή άλλωστε είναι και η “μαγεία” του lifestyle medicine: ακόμη και αν αγνοούμε βασικά στοιχεία για τους πιθανούς εμπλεκόμενους μηχανισμούς, κανείς δεν μας αποτρέπει από το να απολαύσουμε τα οφέλη από τέτοιους είδους αλλαγές στον τρόπο ζωής. Και οι αλλαγές αυτές είναι διαθέσιμες για όλους μας τώρα, σήμερα, άμεσα, και δωρεάν! Φυσικά, η σημαντικότερη τέτοια αλλαγή αναφέρεται στα καύσιμα που δίνουμε στον οργανισμό μας για να κάνει την δουλειά του, δηλ. στην διατροφή μας. Έ, τώρα, αν κανείς θέλει να παρέμβει λίγο πιο ενεργά με την χρήση σκευασμάτων που μέχρι πρόσφατα τα ταξινομούσα στο μυαλό μου – λανθασμένα – ως τμήμα της κακώς εννοούμενης εναλλακτικής ιατρικής (δηλ. της μη στηριζόμενης σε επιστημονικά στοιχεία), όπως τα προ- και πρεβιοτικά, έ, κυριολεκτικά, με γεια του με χαρά του.
links για περαιτέρω ενημέρωση σε όποιον ενδιαφέρεται:
1. Ομιλία του Dr Rob Knight, ενός εκ των σημαντικότερων ερευνητών στο πεδίο αυτό, με θέμα: “How our microbes make us who we are” από το TED2014 https://www.ted.com/…/rob_knight_how_our_microbes_make_us_w…
2. Παρουσίαση της ερευνητικής δουλειάς του Dr Rob Knight, σε άρθρο από το Nature http://www.nature.com/…/jo…/v457/n7228/full/nature07540.html
3. Ερευνητικό άρθρο στο Nature αναφορικά με την πιθανή σχέση των γαστρενετρικών μας μκροβίων με την παχυσαρκία (πάλι από την ομάδα του Rob Knight) http://www.nature.com/…/jo…/v457/n7228/full/nature07540.html
4. Ένα πολύ ενδιαφέρον review άρθρο από το Physiological Reviews (με Impact Factor >27 για το 2014 για όποιον δεν είναι οικείος με το περιοδικό) http://physrev.physiology.org/content/90/3/859
5. Μία απλή και πρακτική εισαγωγή στο θέμα των πρε και προβιοτικών από τον Dr Klaper, ενός εκ των ειδικών στην κλινική ιατρική (δηλ. στην πρακτική χρήση των παραπάνω θεωρητικών ιδεών) στο θέμα αυτό, όπως στην ενδεδειγμένη χρήση των προ και πρεβιοτικών http://doctorklaper.com/answers/answers06/
© Kostis Tsarpalis, September 2015