Θυμάμαι πριν κάποια χρόνια, όταν συζητούσαμε με την σύντροφό μου για το ενδεχόμενο να δημιουργήσουμε οικογένεια, ως υπεύθυνη και ώριμη mother-to-be μου (ξανα)έλεγε ότι επιθυμούσε να μειώσω το αλκοόλ και να βελτιώσω την διατροφή μου. Εγώ πάλι ως τυπικός father-to-be επιθυμούσα να προσπαθώ μόνο για βολικές/εύκολες αλλαγές, και την προκαλούσα να μου δείξει μελέτες όπου είχε φανεί ότι τέτοιες αλλαγές μπορεί να έπαιζαν κάποιον ρόλο στους απογόνους. Ε, τέτοιες μελέτες υπήρχαν από τότε και νωρίτερα, και σταδιακά γίνονται όλο και περισσότερες, όλο και πιο πειστικές.
Στην μελέτη σε ποντίκια στο link παρακάτω, που πρόσφατα δημοσιεύθηκε στο Nature Genetics (με Impact Factor 29,3 για το 2014), φάνηκε (με δυο κουβέντες) ότι η διαιτητική πρόκληση παχυσαρκίας και αντίστασης στην ινσουλίνη μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης παχυσαρκίας και αντίστασης στην ινσουλίνη στους απογόνους (ελέγχοντας για συγχυτικούς παράγοντες του περιβάλλοντος), χωρίς την ύπαρξη γενετικών μεταλλάξεων, δηλ. χωρίς να έχει αλλοιωθεί η αλληλουχία του DNA!
Από το σχολείο, η Γενετική (Mendelian Genetics τότε…) ήταν ένας τομέας που μου άρεσε και με ενδιέφερε πάρα πολύ και που τον κατανοούσα εύκολα. Λίγα χρόνια αργότερα πέρασα έναν απολαυστικό, ακαδημαϊκά, χρόνο κάνοντας το BA μου σε Genetic Pathology (βασικά Cancer Genetics) και Immunology σε ένα από τα καλύτερα σχετικά Departments παγκοσμίως. Η επίσημη σχέση μου με την Γενετική τότε ήρθε σε ένα τέλος. Έκτοτε, ως κλινικός ιατρός αναπολώ εκείνη την περίοδο αφιερώνοντας λίγο χρόνο πού και πού για να διαβάζω μελέτες σαν αυτήν. Και θυμάμαι, ότι από φοιτητής είχα την άποψη ότι ο τομέας των Epigenetics (https://en.wikipedia.org/wiki/Epigenetics), όπως ονομάζεται, είναι ό,τι πιο ενδιαφέρον στον τομέα της Γενετικής, όχι μόνο από ερευνητική άποψη, αλλά και λόγω των πρακτικών προεκτάσεων που τέτοιες μελέτες μπορούν να έχουν στην ζωή μας (η μεθυλίωση του DNA ήταν ήδη γνωστή ως μηχανισμός του genetic imprinting, https://en.wikipedia.org/wiki/DNA_methylation και https://en.wikipedia.org/wiki/Genomic_imprinting).
Οι πρακτικές αυτές προεκτάσεις αναφέρονται και ως translational medicine ή science στην βιβλιογραφία (https://en.wikipedia.org/wiki/Translational_medicine), και για να γίνουν πραγματικότητα χρειάζονται την συνεργασία επιστημόνων από διαφορετικά πεδία. Ένα σύγχρονο παράδειγμα θα μπορούσε να είναι η προσπάθεια οι 3D εκτυπωτές να δώσουν κάποια λύση στο πρόβλημα της έλλειψης κατάλληλων οργάνων για μεταμόσχευση.
Ο πρακτικός αντίκτυπος κάποιων μελετών είναι πράγματι πολύ δύσκολο να προβλεφθεί, καθώς μπορεί αυτό να εξαρτάται από γνώση και τεχνολογική πρόοδο που δεν έχει ακόμη επιτευχθεί (πρόκειται για γνώση ή/και ερευνητές που ήρθαν όπως λέμε “μπροστά από τον καιρό τους”). Γι’ αυτό και, για παράδειγμα, τα βραβεία Nobel (αλλά και όλα τα σοβαρά επιστημονικά βραβεία) συνήθως απονέμονται αρκετά χρόνια μετά την όποια αρχική έρευνα, ώστε να έχει φανεί αξιόπιστα ο θετικός αναμενόμενος αντίκτυπος της συγκεκριμένης γνώσης.
Ε, λοιπόν, η προαναφερθείσα μελέτη στο Nature Genetics δεν ανήκει σε αυτήν την κατηγορία μελετών, για τις οποίες πρέπει να περιμένουμε καιρό για να φανταστούμε, ή ακόμη περισσότερο για να απολαύσουμε, τα πιθανά οφέλη! Πράγματι, δεν είναι καθόλου δύσκολο ούτε να φανταστεί κανείς το τι θα σημαίνει η επιβεβαίωση τέτοιων μελετών, αλλά ούτε και να ξεκινήσει, από σήμερα κιόλας, να απολαμβάνει τα πιθανά/αναμενόμενα οφέλη. Σε αυτήν την ιδέα, άλλωστε, στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό η επονομαζόμενη και ως Lifestyle Medicine, δηλ. στο ότι ακόμη κι αν δεν ξέρω λεπτομερώς το πώς και το γιατί, μπορώ παρ’ όλα αυτά να απολαύσω τα οφέλη από επιλογές που προάγουν την υγεία άμεσα, σήμερα. Και, από ό,τι φαίνεται, μπορώ έτσι να προάγω την υγεία όχι μόνο την δική μου αλλά και των απογόνων μου. Με ένα σμπάρο δυο τρυγόνια, που θα έλεγε και κάποιος non-vegan…
Κι εσείς λοιπόν, όσοι ενδιαφέρεστε ενεργά για την υγεία την δική σας και της οικογένειάς σας, μην χάνετε χρόνο. Μην περιμένετε για “τελεσίδικες” απόψεις ειδικών ή για την ανάπτυξη νέων θαυματουργών φαρμάκων ή/και εμβολίων. Χρήσιμα και αυτά, αλλά για το fine tuning της υγείας μας (τουλάχιστον σε πληθυσμιακό επίπεδο). Η πραγματική υγεία προάγεται από καθημερινές υγιεινές επιλογές στον τρόπο ζωής μας πριν νοσήσουμε, και όχι από φάρμακα και επεμβάσεις κατόπιν εορτής. Και βέβαια, μην νιώθετε εγκλωβισμένοι στην μοίρα των γονιδίων σας. Τα γονίδιά σας δεν είναι ταυτόσημα με την μοίρα σας. Οι γενετικές πληροφορίες που κουβαλάτε αλλά και αυτές που μεταδίδετε στους απογόνους σας δεν είναι στατικές, γραμμένες από τους γονείς σας με ανεξίτηλο μελάνι, αλλά αντιθέτως διαρκώς μεταβαλλόμενες, αντικατοπτρίζοντας τις τωρινές και προηγηθείσες περιβαλλοντικές επιρροές, δηλ. τις εμπειρίες ζωής σας. Και αυτές, είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό κάτω από τον έλεγχό σας. Στο δικό μου μυαλό δεν υπάρχει κάτι πιο απελευθερωτικό από αυτήν την συνειδητοποίηση! Η εξήγηση της προδιάθεσής μας για εμφάνιση παραγόντων κινδύνου και νόσων με βάση την σχετική βαρύτητα των γονιδίων μας έναντι του περιβάλλοντος, ωσάν να υπάρχει μία πραγματική διαχωριστική γραμμή μεταξύ των δύο, είναι όχι μόνο μία οπισθοδρομική υπεραπλούστευση, αλλά επιπλέον και μία εντελώς λανθασμένη και παραπλανητική θεώρηση.
Όσο για τις δικές μου επιλογές… Ε, πες πες, στην φάση αυτή που γράφω είμαι φυτοφάγος, άκαπνος, και ασκώ ενεργά, μεταξύ άλλων, και την plant-based Καρδιολογία, στην προσπάθεια πρόληψης και θεραπείας των συχνότερων καρδιολογικών προβλημάτων του σύγχρονου δυτικού Κόσμου, στον οποίο ακόμη καταφέρνει και ανήκει η Ελλάδα, μετά δυσκολίας, είναι γεγονός.
Α, και για να κλείσουμε τον κύκλο, καλό είναι να μην ξεχάσουμε και το σημαντικότερο επιμύθιο από όλες τις μακρηγορίες μου παραπάνω. Πράγματι, για άλλη μία φορά επαληθεύθηκε το μεγαλύτερο αξίωμα της φύσης, σύμφωνα με το οποίο,
“You better listen to Mommy, because in the end, she is always right.”
Η μελέτη από το Nature Genetics εδώ
http://www.nature.com/articles/ng.3527.epdf…
Και ένα commentary από το site του Nature εδώ:
http://www.nature.com/…/high-fat-diets-raise-risk-of-obesit…
———————————————————-
Your genes are not your destiny. Genetic information carried on you and transmitted to your offspring is not static but constantly changing and evolving, reflecting past and current environmental influences, i.e. lifestyle choices. Explaining our susceptibility to risk factors and diseases according to the relative gravity of genes versus the environment, as if there exists a real dichotomy between the two, seems to be not only an obsolete oversimplification, but completely wrong and misleading. On the contrary, epigenetics provides us with the most liberating promise of all, one that says that our own choices shape our and our children’s future and well-being…
© Kostis Tsarpalis, March 2016